Οταν το σεξ «γνώρισε» την εκπαίδευση.

Στα μέσα Ιουνίου ο γιος μου πήγε κατασκήνωση. Επειτα από τόσες καραντίνες ήταν επιτακτική ανάγκη για όλους μας, μικρούς και μεγάλους. Λίγες ημέρες αφότου γύρισε και είχαμε εξαντλήσει πια τα πώς-πέρασες-τι-κάνατε-έτρωγες-κοιμόσουν-καλά-κρύωνες, μου είπε με απόλυτη φυσικότητα ότι ένα κορίτσι που γνώρισε εκεί, συστηνόταν σε ουδέτερο γένος. «Μαμά, η Μ. ήθελε να τη φωνάζουμε “Εμ”. Το Εμ». Ο ίδιος γνώριζε αρκετά πράγματα περί σεξ από εμάς και από 2-3 σχετικά βιβλία για παιδιά και εφήβους – με πρώτο το κλασικό «Ο Περ, η Ιντα και το μικρούτσικο» της Γκρέτε Φάγκερστρεμ, που κυριολεκτικά καταβρόχθισε στη Β’ Δημοτικού. Ηξερε επίσης ότι μπορούν τα αγόρια να αγαπάνε αγόρια και τα κορίτσια, κορίτσια –δικά του λόγια, όχι δικά μου– όμως επ’ ουδενί δεν φανταζόμουν ότι στα 11 του θα είχε κατασταλαγμένη άποψη για όλες τις εκφάνσεις της σεξουαλικότητας. Ε, λοιπόν, επλανώμην πλάνην οικτράν. Οταν του ζήτησα να μου διευκρινίσει αν στο Εμ άρεσαν τα κορίτσια, δυσανασχέτησε: «Μαμά, ξέρω για το LGBTQ», μου είπε με έμφαση. «Από πού;» «Από την κατασκήνωση». «Θες να το συζητήσουμε;» «Οχι, το έχω καταλάβει!» απάντησε, εξηγώντας μου με απόλυτη ακρίβεια κάθε γράμμα του αρκτικόλεξου. «Πάντως, να ξέρεις ότι η Μ. δεν είναι λεσβία!».

Οταν γύρισα στο γραφείο, μοιράστηκα την παραπάνω κουβέντα (και τους προβληματισμούς μου) με μια συνάδελφο, που έχει δυο κόρες στο γυμνάσιο, η οποία μου εξομολογήθηκε ότι η παιδική τους φίλη που είχαν να δουν χρόνια, τους εκμυστηρεύτηκε ότι δεν θεωρεί τον εαυτό της κορίτσι, ούτε όμως και αγόρι. «Μαμά, η Κ. είναι non-binary», της είπαν με σιγουριά επαγγελματία. Θυμήθηκα τον φίλο μου τον Ρ. που ζει στην Αγγλία, ο οποίος ισχυριζόταν ότι το μόνο που ίσως δεν θα μπορούσε να καταλάβει όσο μεγάλωναν τα παιδιά του, θα ήταν η μουσική που ακούνε, ώσπου μια ωραία πρωία η 14χρονη τότε κόρη του τού δήλωσε ευθαρσώς πως η εποχή του straight λευκού άντρα, που τα έχει όλα οργανωμένα και τακτοποιημένα όπως εκείνος, έχει παρέλθει προ πολλού και καλά θα έκανε να ξυπνήσει!

«Ζω καλύτερα;»

Κακά τα ψέματα. Οι καιροί αυτοί έχουν όντως παρέλθει. Και αν εμείς ως παιδιά αντιμετωπίζαμε με ντροπή και ενίοτε με τρόμο τη διαφορετικότητά μας, οι σημερινοί έφηβοι φαίνονται πιο ανοιχτοί στις προκλήσεις του φύλου τους. «Μόδα είναι» ισχυρίστηκε ένας άλλος συνάδελφος. «Ολοι θέλουν να ανήκουν σε μια ομάδα. Κάποτε ήταν τα κόμματα ή το ποδόσφαιρο, σήμερα είναι η κοινότητα των μη δυαδικών. Θα περάσει». Αφού μπερδέψει ακόμη περισσότερο όμως, ιδίως τις πιο τρυφερές ηλικίες, όταν τα παιδιά δεν γνωρίζουν το σώμα τους καλά καλά. Ειδικά, καθώς δεν δείχνει να υπάρχει κάποια χείρα βοηθείας να τα καθοδηγήσει: Οι μεν γονείς σε μεγάλο ποσοστό συνεχίζουν να μη δέχονται εύκολα τις όποιες ιδιαιτερότητες των τέκνων τους (όχι μόνο τις σεξουαλικές), τα δε σχολεία μόλις μπήκαν δειλά δειλά στον αστερισμό της σεξουαλικής διαπαιδαγώγησης. Μιας διαπαιδαγώγησης «υβριδικού» τύπου, ωστόσο, στριμωγμένης στον ευρύτατο τομέα «Ζω καλύτερα/Ευ ζην», μαζί με άλλα σοβαρά ζητήματα όπως ο εθελοντισμός, η οικολογική συνείδηση, η πρόληψη από εξαρτήσεις, αλλά και η επιχειρηματικότητα και η προστασία από φυσικές καταστροφές. Σε μια εποχή που υπάρχουν δάσκαλοι που εξακολουθούν να αισθάνονται «άβολα» ή «αμήχανα» όταν μιλούν στα παιδιά για το ανθρώπινο σώμα στο μάθημα της Φυσικής ή της Βιολογίας, δυστυχώς δεν μπορούμε να έχουμε και πολύ μεγάλες προσδοκίες.

Τουλάχιστον όχι των διαστάσεων που γεννάει η αγγλική σειρά «Sex Education» («Σεξουαλική αγωγή»), ο πολυαναμενόμενος τρίτος κύκλος της οποίας προβλήθηκε πριν από λίγες ημέρες από το Netflix. Ας μου συγχωρηθεί το spoiler για χάρη του κειμένου: Κάποια στιγμή, η νέα διευθύντρια του λυκείου Μόρντεϊλ αποφασίζει να εντάξει στο curriculum τη σεξουαλική αγωγή, με στόχο να αποκαταστήσει την «κακή» φήμη του σχολείου της. Ωστόσο, αντί να μιλήσει στα παιδιά για τη χαρά της ερωτικής πράξης ή έστω για τις μεθόδους αντισύλληψης και αποφυγής σεξουαλικά μεταδιδόμενων ασθενειών, τα διδάσκει ή μάλλον τους επιβάλλει, με αρκετά χονδροειδή και χυδαίο τελικά τρόπο, την αποχή.

Δεν ξέρω αν μπορεί να υπάρξει ένα σχολείο ανοιχτό όπου τα παιδιά θα εκφράζονται ελεύθερα, θα συζητούν τα προβλήματά τους και θα αισθάνονται καλά γι’ αυτό που είναι. Θέλω να πιστεύω πως ναι. Το καλοκαίρι, η Β., που πηγαίνει φέτος Β’ Γυμνασίου σε ένα πρότυπο σχολείο, μου είπε ότι αυτό που απολαμβάνει περισσότερο είναι οι συζητήσεις που γίνονται στην τάξη της για τις σχέσεις των φύλων. Κάτι που στη σειρά φαντάζει ως το απόλυτο κεκτημένο της εκπαιδευτικής διαδικασίας, στην Ελλάδα του 2021 φαίνεται σαν επιστημονική φαντασία.

Πόσο μάλλον, που φέτος στην παρέα του Μόρντεϊλ έχουν ενταχθεί δύο μη δυαδικοί χαρακτήρες, οι Καλ και Λάιλα, διαφορετικοί μεταξύ τους αλλά εξίσου δυνατοί και ξεχωριστοί.

«Εκείνοι»

Ο πρώτος, που αναφέρεται στον εαυτό του ως «they» –«εκείνοι»– είναι ο/η Σουδανοαμερικανός/ή μουσικός Ντούα Σαλέχ. «Πιστεύω ότι η μεγαλύτερη πρόκληση στο να παίξω τους Καλ ήταν ότι το ταξίδι αυτό δεν αφορά μόνο το τραύμα», λέει. Στη διάρκεια των γυρισμάτων, παραγωγοί, σεναριογράφοι, αλλά και ειδικοί σύμβουλοι στάθηκαν στο πλευρό του/της κάθε στιγμή με αποτέλεσμα να αισθανθεί ασφάλεια και σιγουριά. «Θέλω τα μη δυαδικά άτομα να είναι αναγνωρίσιμα. Ο χαρακτήρας Καλ είναι μη δυαδικός και μαύρος και θα ήθελα να σκεφτούν “Wow! Είδα τον εαυτό μου μέσα στη σειρά… είδα τον εαυτό μου στα παραδοσιακά MME!”. Αυτό επιθυμώ περισσότερο από όλα».

Το «Sex Education» δεν είναι η μόνη σειρά που ασχολείται με τη σεξουαλική ταυτότητα – αν και μάλλον είναι η μόνη που έχει το σεξ ως αποκλειστικό αντικείμενο. Τα «Καλά κορίτσια», το «Gypsy», το «Ατυπος», το «Bold Type» ή το πιο σουρεαλιστικό «I Am Not Okay With This», παρότι είναι σειρές ευρείας αποδοχής, που δεν χαρακτηρίζονται ως ΛΟΑΤΚΙ+, θέτουν το ζήτημα μέσα από μεγαλύτερους ή μικρότερους ρόλους τους οποίους παρουσιάζουν συνήθως με τρόπο πολιτικώς ορθό. Το βρετανικό διαδικτυακό περιοδικό Gay Times, μάλιστα, γράφει χαρακτηριστικά ότι η ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητα οφείλει πολλά στο Netflix για το συμπεριληπτικό του περιεχόμενο όλα αυτά τα χρόνια, και για του λόγου το αληθές παρουσιάζει 56 από τις καλύτερες σειρές που προβάλλει η πλατφόρμα αυτή την περίοδο.

Το αμερικανικό ινστιτούτο GLAAD σε πρόσφατη έρευνά του («Where We Are on TV», 2019-2020), πάντως, αναφέρει ότι μόνο το 8% των ΛΟΑΤΚΙ+ χαρακτήρων που παρουσιάζονται στην αμερικανική τηλεόραση είναι τρανσέξουαλ ή μη δυαδικοί. Επίσης τονίζει ότι ενώ στην πραγματική ζωή τα τρανσέξουαλ και τα μη δυαδικά άτομα είναι πλέον πιο ορατά και αναγνωρίσιμα από ό,τι στο παρελθόν, τα ΜΜΕ συνεχίζουν να παίζουν κυρίαρχο ρόλο στη διαμόρφωση όχι μόνο της άποψης και της αντίληψης του κοινού σχετικά με αυτά, αλλά και του τρόπου με τον οποίο τα ίδια βλέπουν τον εαυτό τους.

Η ελληνική τηλεόραση, από την άλλη, καθότι κατεξοχήν «παραδοσιακή», πολύ φοβάμαι ότι θα αργήσει να ρίξει τους προβολείς της και στα μη δυαδικά άτομα. Με εξαίρεση κάποια εξαιρετικά ντοκιμαντέρ στα κρατικά κανάλια, η αναζήτηση της σεξουαλικής ταυτότητας δεν είναι το φόρτε των ελληνικών σειρών που φαίνεται να έχουν ξεμείνει στην εποχή τής, αν όχι κωμικής, τουλάχιστον χλιαρής απεικόνισης των γκέι χαρακτήρων – για να μην ανατρέξουμε στη φάση της απαγόρευσης μέσω ΕΣΡ οποιασδήποτε ερωτικής εκδήλωσης μεταξύ ατόμων του ίδιου φύλου. Λαμπρή εξαίρεση –που επιβεβαιώνει τελικά τον κανόνα καθότι δεν το τόλμησε μπροστά στις κάμερες όταν είχε την ευκαιρία– η παίκτρια του περυσινού ριάλιτι GNTM, η οποία δήλωσε πρόσφατα ότι είναι «κάτι εντελώς ενδιάμεσο και απροσδιόριστο» και ότι την ενδιαφέρουν όλα τα φύλα. «Θέλω να νιώθω ελεύθερη, να κάτσω άπλα, με τα πόδια μου ανοιχτά, να μη βαφτώ, να μπορώ να κόψω τα μαλλιά μου, να μη μου λένε όλοι “μην τα κόψεις, είσαι τόσο όμορφη κοπέλα”».

Δύσβατος δρόμος

Σε κάθε περίπτωση, ο δρόμος της σεξουαλικής εκπαίδευσης παραμένει μακρύς και δύσβατος ένθεν κακείθεν. Αρκεί να σκεφτούμε ότι δεν έχει περάσει πολύς καιρός που ο ακαδημαϊκός κόσμος αποφάσισε, ύστερα από πολύμηνες διαβουλεύσεις, να απαλείψει τελικά από την αναθεωρημένη έκδοση του ιατρικού λεξικού «Terminologia Anatomica» τη λατινική λέξη «pudendum», η οποία αναφέρεται στα εσωτερικά και εξωτερικά χείλη του γυναικείου γεννητικού οργάνου και σημαίνει «το τμήμα της ντροπής»…