Την κήρυξη του μονοπατιού Παναγιά – Κύκκος στην κοιλάδα Ρούδια του Δάσους Πάφου σε δασικό μνημείο αποφάσισε το Τμήμα Δασών στο πλαίσιο της προστασίας και ανάδειξης της πολιτιστικής κληρονομιάς του τόπου. Το μονοπάτι ακολουθεί την πορεία αρχαίου μονοπατιού που χαρτογραφήθηκε για πρώτη φορά το 1882 από τον Βρετανό αξιωματικό Η. Kitchener. Αναφέρεται σε συγγράμματα περιηγητών όπως ο Ρώσος μοναχός Bark’kyj (1726 – 1736). Είναι εντός του Δικτύου Natura 2000 σε μια περιοχή με μεγάλη περιβαλλοντική και οικολογική αξία και φέρει μια πολύτιμη πολιτιστική κληρονομιά που συνδέεται με τη ζωή και τις εμπειρίες των κατοίκων της περιοχής.
Το μονοπάτι μήκους 20km εκτείνεται στην κοιλάδα Ρούδια του Δάσους Πάφου η οποία στο παρελθόν ήταν σημαντική ως βοσκότοπος, για τα προϊόντα ξύλου και τη ρητίνη της, καθώς και για τα λατομεία και μεταλλεία που δραστηριοποιούνταν στην περιοχή. Σήμερα αυτό το τμήμα του δάσους σώζεται κυρίως για την οικολογική, καλλωπιστική και αισθητική του αξία. Μια περιοχή με παρθένα τοπία, ανενόχλητο οικοσύστημα και μοναδικής οικολογικής αξίας για το νησί.
Το μονοπάτι ακολουθεί πιστά την πορεία αρχαίου μονοπατιού που εγκαταλείφθηκε πριν 70 περίπου χρόνια και είχε αρχικά χαρτογραφηθεί το 1882 από τον Η. Kitchener, έναν αξιωματικό του βρετανικού στρατού που έφτασε στο νησί το 1878 και του ανατέθηκε να χαρτογραφήσει ολόκληρη την Κύπρο. Η ύπαρξη του μονοπατιού αναφέρεται και επιβεβαιώνεται σε χάρτες της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Σκωτίας που παρουσιάζουν την πρώτη χαρτογράφηση του νησιού το 1882 παρόλο που το μονοπάτι εκτιμάται ότι πρέπει να κατασκευάστηκε αρκετούς αιώνες προηγουμένως, όπως μαρτυρούν συστάδες αιωνόβιων ελιών που συναντούμε στην περιοχή ηλικίας πέραν των 400 χρόνων, αλλά και από αναφορές ξένων περιηγητών που επισκέφθηκαν το νησί όπως ο Ρώσος μοναχός Bark’kyj (1726 – 1736).
Το παλιό μονοπάτι ήταν μέρος ενός ευρύτερου δικτύου μονοπατιών που συνέδεε τα χωριά γύρω από το δάσος της Πάφου. Η συγκεκριμένη διαδρομή διέσχιζε το νοτιοανατολικό τμήμα του δάσους, συνδέοντας τα ορεινά χωριά και μοναστήρια γύρω από το χωριό Παναγιά με τη Μονή Κύκκου καθώς και τις επαρχίες Πάφου και Λευκωσίας. Χρησιμοποιήθηκε από μοναχούς, προσκυνητές, βοσκούς, εμπόρους και εργάτες.
Το μονοπάτι φέρει μια πολύτιμη πολιτιστική κληρονομιά που συνδέεται με τη ζωή και τις εμπειρίες των κατοίκων της περιοχής. Κατά μήκος της πορείας μέσα στην έκταση του δάσους εντοπίζονται αιωνόβια δέντρα, μνημεία της φύσης, αλλά και πολλά μνημεία του ανθρώπου, η ιστορική Μονή της Παναγιάς του Κύκκου, ενετικά γεφύρια, που αποτελούσαν μέρος της αρχαίας καμηλόστρατας, που διέσχιζε τις ορεινές περιοχές για τη μεταφορά αγαθών στα λιμάνια, κρησφύγετα που χρησιμοποιήθηκαν από τους αγωνιστές της ΕΟΚΑ στη διάρκεια του Απελευθερωτικού Αγώνα της Κύπρου κατά των Βρετανών αποικιοκρατών, αλλά και άλλα ανθρωπογενή στοιχεία που συνδέονται με ιστορικές δραστηριότητες των κατοίκων, όπως παλιά μεταλλεία, καμίνια, νερόμυλοι, πριονιστήρια και εγκαταλελειμμένοι οικισμοί.
Μέρος της πορείας του μονοπατιού μήκους 11 χλμ ανακατασκευάστηκε πρόσφατα (2019 – 2020) στο πλαίσιο του συγχρηματοδοτούμενου έργου Mo.Na (Monuments in Nature) του προγράμματος INTERREG ενώ έγινε συντήρηση του παλιού Δασικού Σταθμού στην τοποθεσία «Γιοφύρκα» και ανάδειξη άλλων πολιτιστικών στοιχείων κατά μήκος του μονοπατιού.
Παράλληλα, σε συνεργασία με εξωτερικό συνεργάτη, είναι σε εξέλιξη διαδικασία για την ιστορική τεκμηρίωση της πολιτιστικής και ιστορικής αξίας του μονοπατιού η οποία μαζί με την κήρυξή του σε δασικό μνημείο θα χρησιμοποιηθούν για την αξιολόγηση και πιστοποίηση της περιοχής με το «Mo.Na Label» ένα νέο Εμπορικό Σήμα για την προστασία και προώθηση του φυσικού και πολιτιστικού περιβάλλοντος που εφαρμόζεται στο πλαίσιο του έργου Mo.Na αλλά και για σκοπούς πιστοποίησης του μονοπατιού από άλλους ευρωπαϊκούς οργανισμούς.
Αποστολή εξερεύνησης του ποταμού
Της απόφασης του Υπουργού Γεωργίας να προχωρήσει στην κήρυξη του μονοπατιού Παναγιά – Κύκκος, στην κοιλάδα Ρούδια του Δάσους Πάφου, σε δασικό μνημείο, προηγήθηκε αποστολή εξερεύνησης του ποταμού Ρούδια, που αποτελεί μέρος του ευρύτερου μονοπατιού. Η αποστολή διοργανώθηκε από το Τμήμα Δασών στις 22 Οκτωβρίου 2021 με στόχο την εξερεύνηση και τη μελέτη του ποταμού Ρούδια, στο νότιο μέρος του Δάσους Πάφου. Η εξόρμηση στον ποταμό Ρούδια πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο υλοποίησης δράσεων που πραγματοποιεί το Τμήμα Δασών, σε τακτά χρονικά διαστήματα, με τους δασικούς του υπαλλήλους, με στόχο την εξερεύνηση και τη μελέτη της λιγότερο γνωστής πανίδας και χλωρίδας της κυπριακής φύσης. Αντίστοιχες εξορμήσεις έγιναν, και παλαιότερα, στην περιοχή «Μαύροι Γκρεμμοί», στο Δάσος Πάφου, και στον ποταμό «Κυπαρισσιάς», στο Δάσος Λεμεσού. Κατά τη διάρκεια της αποστολής, καταγράφηκαν όλα τα σημαντικά περιβαλλοντικά στοιχεία της περιοχής. Ενδεικτικά αναφέρεται ότι πέραν από τους παραποτάμιους οικότοπους, εντοπίστηκαν και τα πιο κάτω σημαντικά είδη: Αγρινό (Ovis gmelini ophion), περτικοσιάχινο (Aquila fasciata), διπλοσιάχινο (Accipiter gentilis), φωλιές της σταχτοσουσουράδας (Montacila cinerea), κυπριακό φίδι (Hierophis cypriensis), κάβουρας του γλυκού νερού (Potamon potamios), ορίγανον το καρδιόφυλλον (Origanum cordifolium), φλομίς η κυπρία (Plomis cypria subsp. occidentalis) και υπερικόν το τράγιο (Hypericum hircinum).
Για αιώνες εξυπηρετούσε τις ανάγκες των κατοίκων της περιοχής
Στις μέρες μας, πρωταρχικός στόχος της διαχείρισης των δασών του τόπου μας είναι η προστασία και η μεγιστοποίηση των οικοσυστημικών υπηρεσιών που προσφέρουν. Έτσι, μέσω της αειφόρου διαχείρισης των δασών μας επιδιώκεται, μεταξύ άλλων, η προστασία της βιοποικιλότητας, η περιβαλλοντική εκπαίδευση και η παροχή υπηρεσιών και υποδομών για δασική αναψυχή. Στο πλαίσιο ακριβώς της προαγωγής της περιβαλλοντικής εκπαίδευσης και ενημέρωσης αλλά και της δασικής αναψυχής, το Τμήμα Δασών έχει δημιουργήσει ένα δίκτυο από 65 μονοπάτια μελέτης της φύσης, συνολικού μήκους 316 χιλιομέτρων. «Έχω προσωπικά περπατήσει πολλά από τα μονοπάτια αυτά και τα συστήνω ανεπιφύλακτα στους αναγνώστες σας. Ανεπανάληπτες διαδρομές, εικόνες με θέα που κόβει την ανάσα, μοναδική βιοποικιλότητα, εξοικείωση με σημαντικά στοιχεία της φυσικής και πολιτιστικής μας κληρονομιάς, είναι μερικά από τα χαρακτηριστικά των μονοπατιών αυτών.
Ένα τέτοιο μονοπάτι, είναι αυτό που παρουσιάζετε σήμερα στην εφημερίδα σας, το μονοπάτι Παναγιά-Κύκκος στο Δάσος της Πάφου», αναφέρει σε δήλωσή του στον «Φ» ο υπουργός Γεωργίας Κώστας Καδής. Μετά από εισήγηση του Τμήματος Δασών, το μονοπάτι αυτό έχει κηρυχθεί ως Δασικό Μνημείο. Για αιώνες το μονοπάτι εξυπηρετούσε τις ανάγκες διακίνησης και άλλες ανάγκες των κατοίκων της περιοχής Παναγιάς – Κάμπου. Πολλά σημεία του είναι συνδεδεμένα με ιστορικά γεγονότα, ενώ είναι εξαιρετική η αξία του ως τοπίου. «Θεωρώ ότι η προστασία του συγκεκριμένου μονοπατιού, μήκους 11 χιλιομέτρων, αποτελεί αφενός χρέος προς τις προηγούμενες γενιές και αφετέρου μέσο ανάδειξης της πολιτιστικής κληρονομιάς του τόπου μας και του σπουδαίου περιβάλλοντος της περιοχής. Είναι εξαιρετικά σημαντική η περιβαλλοντική και αισθητική αξία της κοιλάδας του Ρούδια, μέσα από την οποία διέρχεται το μονοπάτι και την οποία, όπως γνωρίζετε, έχουμε μόλις πρόσφατα επισκεφθεί με ομάδα στελεχών του Τμήματος Δασών και άλλους φίλους. Η διαφύλαξη και σωστή διαχείριση όλων των περιβαλλοντικών στοιχείων που την αποτελούν αλλά και η προβολή της με περιβαλλοντικά φιλικό τρόπο, αποτελεί στόχο και προτεραιότητά μας», αναφέρει ο κ. Καδής.
Το άρθρο δημοσιεύτηκε αρχικά στο Philenews https://www.philenews.com/eidiseis/topika/article/1358316/dasiko-mnimeio-to-monopati-panaga-kykkos